Historia fizjoterapii
Wysokospecjalistyczne
∙ 2 października 2019 
Czym jest fizjoterapia?
Fizjoterapia to dział współczesnej medycyny klinicznej wykorzystujący do leczenia, rehabilitacji i profilaktyki różnych form energii. Wywodzi się z uprawianego od najdawniejszych czasów przyrodolecznictwa i określa te metody, które zostały dowiedzione naukowo i na tej podstawie znacznie rozwinięte. Fizjoterapia może być samodzielną metodą leczenia lub stanowić uzupełnienie farmakoterapii i leczenia operacyjnego oraz podstawę rehabilitacji i profilaktyki. Innymi słowy fizjoterapia oznacza nieswoiste leczenie przy pomocy bodźców, mające na celu przywrócenie stanu równowagi. Metody stosowane w fizjoterapii zaliczane są do tzw. naturalnych metod leczniczych z dwóch powodów: działają na naturalne, czyli fizjologiczne mechanizmy homeostazy oraz stanowią naturalny składnik środowiska zewnętrznego. W piśmiennictwie spotykane są różne synonimy fizjoterapii, takie jak fizjatria, fizykoterapia, medycyna fizykalna lub terapia fizykalna. Wszystkie te pojęcia wywodzą się z tego samego słowa physis oznaczającego w języku greckim naturę, przyrodę. Początki fizjoterapii sięgają początków ludzkości. Człowiek pierwotny będąc ściśle uzależniony od swojej siły i sprawności fizycznej starał się jak najszybciej po przebytym urazie czy chorobie powracać do utraconej sprawności. Początkowo były to działania podświadome np. rozcieranie bolącego mięśnia. Świadome stosowanie ruchu i masażu związane jest już z rozwojem starożytnych cywilizacji., natomiast therapia oznacza leczenie.Historia i rozwój fizjoterapii
Indie: Jednym z pierwszych krajów stosujących fizjoterapię są Indie. Ponad 3000 lat p.n.e. stosowano ćwiczenia fizyczne dla utrzymania lub poprawy zdrowia. W tekstach Wedy (sanskr. Wiedza, teksty święte) znajdujemy zalecenia dotyczące higieny i gimnastyki leczniczej, w szczególnie dotyczy to „ Ajurwedy”. W drugim tysiącleciu p.n.e. narodził się system „Yoga” - system religijnej medytacji, uwzględniający szereg ćwiczeń fizycznych. Można powiedzieć, że starożytni Hindusi byli prekursorami „Spa and Wellness”, kładli bowiem duży nacisk na zachowanie higieny ciała i wykorzystywali stosowanie zabiegów przyrodoleczniczych: kąpieli wodnych zimnych i ciepłych, kąpieli parowych oraz kąpieli w gorącym piasku. Chiny: Już około 1200 lat p.n.e. zaczęto świadomie stosować ćwiczenia lecznicze w postaci tańca, ćwiczeń oddechowych, relaksacyjnych oraz masaż, akupunkturę i ćwiczenia kontemplacyjne. Początek był jednak znacznie wcześniej, nawet 3000 lat p.n.e. Najstarszym systemem ćwiczeń jest „kong-fou”. Nazwa ta oznacza dosłownie „ człowieka pracującego z artyzmem”. Cong – artysta, Fou – człowiek. Powstała w tamtym okresie książka „Cong – Fou” jest swoista instrukcją leczenia skrzywień kręgosłupa, skręceń, dolegliwości chirurgicznych czy stosowania masażu. W starożytnych Chinach we wszystkich prowincjach znajdowały się elitarne szkoły gimnastyki leczniczej, kształcące lekarzy, których uczono metody: „Tao-See”. Podkreślano dużą skuteczność ówczesnych lekarzy zwłaszcza w nastawianiu skrzywień kręgosłupa. Stamtąd wywodzą się ćwiczenia mięśni połączone z głębokimi i długim oddychaniem.
W starożytnych Chinach rozpowszechniony był system „taj-tsy” charakteryzujący się starannym doborem ćwiczeń gimnastycznych w zależności od możliwości ćwiczącego, ściśle określoną kolejnością ruchów i rytmicznością przechodzenia z jednej postawy do drugiej.
Znany był również system ćwiczeń gimnastycznych Szenga, przeznaczony dla osób starszych, z przewagą ćwiczeń gimnastycznych wykonywanych w pozycji siedzącej i leżącej.
Inaczej też wygląda starochiński masaż. Wykonywano go nie tylko dłońmi ale i łokciami, kolanami, stopami i paznokciami. Niektóre techniki opracowane wówczas stosowane są do dzisiaj.
Starożytny Egipt: Przez wieki to Egipt był uznawany za kolebkę medycyny. Zachowane płaskorzeźby świadczą o kulcie piękna i tężyzny fizycznej, np. Płaskorzeźby z grobu Ptahhotepa przedstawia m.in. ćwiczenia wzmacniające mięśnie brzucha i grzbietu oraz ćwiczenia przypominające zwisy. W starożytnym Egipcie wysoko ceniono higienę i profilaktykę zdrowia. Szeroko stosowano namaszczanie ciała z masaż oraz elementy gimnastyki leczniczej.
Starożytna Grecja i Rzym: Właściwy rozwój medycyny a z nią gimnastyki leczniczej nastąpił dopiero w starożytnej Grecji. Kapłani świątyni Asklepiosa (opiekuna medycyny i lekarzy) zalecali ćwiczenia fizyczne jako wskazana terapię. Świątynie budowano na wzgórzach, pośród gajów, w okolicy oddalonej od osiedli, a w ich pobliżu zlokalizowano basen, stadion, gimnazjon (publiczna szkoła wychowania fizycznego), palestrę (palaistra = miejsce ćwiczeń gimnastycznych) i łaźnie, co nadawało kompleksowi budowli charakter pierwszych uzdrowisk.
Za twórcę medycyny jako nauki uważany jest Hipokrates (560-377 r. p.n.e.), którego uznaje się również za jednego z prekursorów gimnastyki leczniczej.
Hipokrates uważał, że lekarz jest jedynie pomocnikiem natury i na takim tle należy rozumieć jego słynna maksymę „primum non nocere” (z łac. „po pierwsze nie szkodzić”). Wprowadził do praktyki ćwiczenia stopniowane według trudności, indywidualizację ćwiczeń oraz ćwiczenia wstępne przed głównym wysiłkiem. Według Hipokratesa ćwiczenia powinny być uzupełniane masażem wykonywanym „na tyle mocno, aby wzmocnić ciało, na tyle lekko by przynieść rozluźnienie”.
Starożytna Grecja stworzyła oryginalny system medycyny i ściśle z nią związanej kultury fizycznej. Był on na tyle nowoczesny, że medycyna starożytnego Rzymu odwoływała się w znacznym stopniu do tych tradycji i osiągnięć.
Jednym z najwybitniejszych lekarzy starożytności obok Hipokratesa był Galen (129-199r.) lekarz nadworny trzech cesarzy rzymskich. Galen dokonał podziału gimnastyki na: właściwą (zdrowotną), wojskową (wojenną), atletyczną (sportową). Wyróżnił ćwiczenia wstępne, właściwe i końcowe. Nazywany był „nauczycielem zdrowia”.
Średniowiecze: W europie oficjalnie nie rozwijano jakiejkolwiek działalności na rzecz osób kalekich i niepełnosprawnych. Każde zniekształcenie i wady ciała traktowano jako „dopust Boży”, za karę niebios za wszelkie grzechy. Ponowne zainteresowanie problemem nastąpiło dopiero u schyłku średniowiecza w XIII wieku. Paradoksalnie przyczyniło się do tego wynalezienie prochu i zwiększenie liczby rannych i niezdolnych do walki żołnierzy na skutek użycia dział. Tak więc wojny stały się ważnym czynnikiem rozwoju metod medycyny fizykalnej i rehabilitacji.
Spadkobierca kultury antycznej był natomiast świat islamu. W szczególności należy wymienić Abu Ali Ibn Sina (980-1037 r.) Awicenna. Wskazywał on na znaczenie ruchu jako metody poprawy przemiany materii, zalecał stosowanie wszelkiego ruchu w leczeniu i profilaktyce.
Renesans: Powrócono do zapomnianych wartości, odkryto człowieka na nowo. Odżyły częściowo antyczne wzory kultury fizycznej. Lekarze i pedagodzy podkreślali rolę i rangę gimnastyki. Często sięgano po naturalne środki lecznicze jak: ćwiczenia fizyczne, kąpiele i leczenie klimatyczne. W 1498 r. książę ziębicki syn króla Jerzego założył w Lądku pierwszy zakład leczniczy.
Najwybitniejszym lekarzem odrodzenia był Paracelsus (1493-1541) uważany za twórcę i propagatora lecznictwa naturalnego, w tym wodolecznictwa.
Wspomnieć należy również Ambrożego Pare (1510-1590 r.) cyrulik wojsk francuskich. Wprowadził jako pierwszy zwykły opatrunek zamiast zalewania ran wrzącym olejem, drewniane protezy po amputacjach i rehabilitację. Wskazywał on na konieczność stosowania ćwiczeń leczniczych usprawniających po złamaniach i amputacjach, zalecał stosowanie masażu, nad którym rozpoczął wstępne, fizjologiczne badania.
Było on uważany za prekursora rehabilitacji i masażu w nowożytnej Europie.
XIX wiek: W XIX wieku zaczęto odkrywać zalety stosowania innych specjalnych maszyn w celu przywracania sprawności kończynom i stawom. Ojcem fizjoterapii jest m.in. Per Henrik Ling założyciel Szwedzkiego Królewskiego Instytutu Gimnastyki w 1813 roku. W tym instytucie jako pierwsi na świecie prowadzili badania i przeprowadzali masaże fizjoterapeutyczne, fizjoterapię ruchową i ćwiczenia fizyczne. Do rozwoju fizjoterapii przyczynił się pod koniec XIX wieku wynalazca i lekarz fizjoterapeuta Jonas Gustaw Zander który był prekursorem mechanoterapii. Za pomocą różnych maszyn prowadził terapie polegające na biernych ćwiczeniach.
